The Newz Biz Team, PUNE
बीओयूएन आणि यूएनआय यांनी आयोजित केलेल्या बेटर बस स्टॉप या आंतरराष्ट्रीय स्पर्धेत एसएमईएफ (सतीश मिसाळ एज्युकेशन फाउंडेशन) च्या विद्यार्थी आणि प्राध्यापकांनी भविष्यातील बस स्टॉप कसे असावेत, या विषयावर एक कल्पनाचित्र विकसित केले. त्यांच्या या प्रवेशिकेला जगभरातून आलेल्या २७ प्रवेशिकांमध्ये स्थान मिळाले. या २७ प्रवेशिकांमध्ये ३ भारतातून आल्या होत्या.
विविध दैनंदिन समस्यांचा सामना करण्याची क्षमता लोकांना मिळावी, यासाठी काही सामाजिकदृष्ट्या महत्त्वाचे उपक्रम संकल्पित करण्याची ब्रिकची धारणा आहे. यातूनच आमच्या विद्यार्थ्यांना स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय संस्थांबरोबर काम करून आपली डिझाइन विषयीची जाण विकसित करण्यास उत्तेजन मिळते, असे एसएमईएफच्या ब्रिक शिक्षणसंस्था समूहाच्या संस्थापक संचालक पूजा मिसाळ म्हणाल्या.
महाविद्यालयाच्या प्राचार्या डॉ. पूर्वा केसकर म्हणाल्या, भारतात बहुतांश बस स्टॉप एका ठराविक डिझाइनचा वापर करतात आणि हेच डिझाईन सर्व शहरांत वापरले जाते. पुणे हे १०० स्मार्ट सिटी प्रकल्पात समाविष्ट असलेले एक महत्त्वाचे शहर आहे. आमच्या विद्यार्थ्यांना शहराच्या विविध भागातील गरजांचे स्वरूप आणि व्याप्ती समजली आणि त्यावर त्यांनी लोकसहभागाचे उपायही सुचवले.
आर्किटेक्ट निनाद रावेतकर यांनी बस स्टॉपचे डिझाइन करताना शून्य ऊर्जा वापर (net-zero energy system) या तत्वाचा अवलंब केल्याचे स्पष्ट केले. बस स्टॉपच्या छतावरच्या सोलार पॅनलमुळे निर्माण होणा-या उर्जेवर पंप चालतात आणि २४ तास पिण्याचे पाणी लोकांना उपलब्ध होते, असे हे आत्मनिर्भर डिझाइन आहे. याच ऊर्जेमुळे बस स्टॉपची सेन्सरवर आधारित प्रकाशयोजना चालविणा-या बॅटरी चार्ज होतील आणि स्टॉपवर असलेल्या प्रवाशांच्या संख्येनुसार प्रकाश कमी जास्त होईल. याच उर्जेवर क्लोज सर्किट कॅमेरा चालेल आणि त्याने टिपलेली हालचाल कॅमे-याच्या मेमरीत साठविली जाईल. या योजनेमुळे बस स्टॉप आणि त्याचा वापर करणारे प्रवासी या दोघांचीही सुरक्षितता जपली जाईल.
असे बस स्टॉप अगदी कमी वेळात उभारता येतील आणि चिंचोळ्या आणि गर्दीच्या रस्त्यांवरही त्यांचा वापर करता येईल, हे ध्यानात घेऊन आम्ही त्यांसाठी ४ फूट गुणिले ४ फूट पोकळ प्रीकास्ट पॅनल वापरण्याचे ठरवले. ही पॅनल हलकी असतात आणि पोस्ट टेन्शन केबलचा वापर करून जाग्यावर जोडता येतात, असे आदित्य सावलकर यांनी सांगितले.
प्री कास्ट पॅनलला आय सेक्शन फ्रेमवर्कचा आधार दिला आहे आणि या फ्रेमवर्कमध्ये प्रकाश योजना आणि बस येण्याआधी २ मिनिटे प्रवाशांना सूचना देणारी विजेवर चालणारी यंत्रणा बसविण्यात आली आहे. बस स्टॉपचा वापर किती प्रवासी करतात, त्यानुसार या फ्रेम्सची संख्या कमी जास्त करता येते आणि त्यानुसार शहराच्या विविध भागातील गरजांनुसार बस स्टॉपची लांबी कमी जास्त होऊ शकते,असे वृषाली रोकडे म्हणाल्या.
सिद्धार्थ कदम म्हणाला, या स्पर्धेसाठी तयारी करताना आम्हाला आमचे प्राध्यापक आर्किटेक्ट अभंग कांबळे आणि आर्किटेक्ट भाग्यश्री बांदेकर यांचे मौल्यवान मार्गदर्शन लाभले त्याबद्दल आम्ही आभारी आहोत.
बस स्टॉपचे डिझाइन बरेचदा टॉप डाऊन असा विचार करून केले जाते. यामध्ये मुख्यतः बस स्टॉप भराभर उभारता येणे आणि त्यांचा वापर लगेच सुरू करणे ही भूमिका असते. यातून अशा बस स्टॉपना एक सरधोपट स्वरूप येते आणि शहराच्या नकाशावर त्यांचे काही खास स्थान उरत नाही. याउलट बॉटम अप पद्धतीने स्थानिक गरजांनुसार तयार केलेले बसस्टॉप स्थानिक लोकांच्या दृष्टीने जास्त उपयुक्त ठरतो.